NAZWA
Kościół Katolicki to 22 wspólnoty kościelne uznające zwierzchnictwo następcy Świętego Piotra: 21 z pośród nich to katolickie Kościoły wschodnie wywodzące się z pięciu głównych tradycji oraz Kościół łaciński, zwany również rzymskokatolickim. Ukraiński Kościół Greckokatolicki (dalej UKGK) jest największym katolickim Kościołem wschodnim własnego prawa (Ecclesia sui iuris). UKGK należy do grupy Kościołów bizantyjskiej tradycji liturgicznej (obrządek bizantyjski), które przebywają w pełnej jedności z Biskupem Rzymu. W tym kontekście pojęcie „obrządek” posiada znaczenie liturgiczne, teologiczne oraz wskazuje na dziedzictwo duchowe.
Precyzyjnie mówi o tym również Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich – w tytule II „Kościoły sui iuris i obrządki”:
kan. 27
Wspólnota chrześcijan powiązana hierarchią według prawa, którą jako sui iuris wyraźnie lub milcząco uznała najwyższa władza Kościoła, w tym Kodeksie jest nazywana Kościołem sui iuris.
kan. 28
§ 1. Obrządek jest dziedzictwem liturgicznym, teologicznym, duchowym i dyscyplinarnym wyodrębnionym przez kulturę i okoliczności historyczne narodów, wyrażającym sposób przeżywania wiary, właściwy dla każdego Kościoła sui iuris.
§ 2. Obrządkami, o których jest mowa w Kodeksie, o ile nie stwierdzi się czego innego, są te, które pochodzą z tradycji aleksandryjskiej, antiocheńskiej, armeńskiej, chaldejskiej i konstantynopolitańskiej.
Inne stosowane w świecie nazwy: Kościół Unicki, Kościół Greckokatolicki, Ukraiński Kościół Katolicki, Ukraiński Kościół Katolicki obrządku bizantyjskiego, Kościół Katolicki obrządku bizantyjsko – ukraińskiego, Kijowski Kościół Katolicki.
Nazwę Kościół Greckokatolicki wprowadziła cesarzowa Maria Teresa w 1774 roku dla odróżnienia wiernych tej wspólnoty kościelnej od wiernych Kościoła Rzymskokatolickiego oraz Ormiańskiego Kościoła Katolickiego.
W oficjalnych kościelnych dokumentach na określenie UKGK używany jest termin Ecclesia Ruthena unita. Od 1960 roku w dokumentach figuruje również nazwa Ukraiński Kościół Katolicki, która jest stosowana w odniesieniu do ukraińskich katolików diaspory oraz Kościoła katakumbowego na Ukrainie w czasach radzieckich. W papieskim roczniku statystycznym Annuario Pontificio korzysta się z nazwy Ukraiński Kościół Katolicki obrządku bizantyjskiego.
Na Synodzie Biskupów UKGK (najwyższy kolegialny organ władzy w Kościele patriarchalnym i arcybiskupim większym), który odbył się we wrześniu 1999 r. zaproponowano stosowanie nazwy Kijowski Kościół Katolicki. Określenie to podkreślałoby niezależność i historyczną spuściznę ukraińskich grekokatolików.
AKTUALNY STAN UKRAIŃSKIEGO KOŚCIOŁA GRECKOKATOLICKIEGO
UKGK jest najliczniejszym katolickim Kościołem wschodnim. Wspólnota ta liczy ponad 5,5 miliona wiernych. Według danych statystycznych Państwowego Komitetu ds. religii na Ukrainie (stan na dzień 01.01.2013 r.) UKGK liczy:
3765 parafii
117 domów zakonnych
1093 zakonnic i zakonników
16 uczelni
1294 uczniów i studentów
2594 kapłanów
1276 niedzielnych szkół
27 wydawnictw3
685 świątyń
Na czele UKGK stoi Arcybiskup Większy Kijowsko-Halicki, Światosław Szewczuk.
W okresie od 1989 r. do 2015 r. odbyło się 23 Synody Biskupów oraz 6 sesji Soboru Patriarszego UKGK: pierwsza była poświęcona problemom nowej ewangelizacji (1996 r.), druga – roli świeckich w życiu Kościoła (1998 r.), trzecia – problemom socjalnym społeczeństwa ukraińskiego (2002 r.), czwarta – młodzieży (2007 r.), piąta – instytutom życia konsekrowanego (2011 r.), szósta – temat „Żywa parafia – miejsce spotkania z żywym Chrystusem (2015 r.).
TERYTORIUM
W okresie wychodzenia z podziemia, w latach 1989 – 1992, grekokatolicy na Ukrainie należeli do trzech eparchii (diecezji): Lwowskiej, Iwano-Frankowskiej oraz Mukaczewskiej na Zakarpaciu. Na Synodzie Biskupów, który odbył się we Lwowie w dniach 16-31 maja 1992 r., określono nowy podział terytorialny, zgodnie z którym powstały cztery nowe eparchie: Tarnopolska, Zborowska, Samborsko – Drohobycka oraz Kołomyjsko – Czerniowiecka. Oddzielny status otrzymał Egzarchat Kijowsko – Wyszhorodzki, który objął terytorium Ukrainy poza Galicją, Zakarpaciem i Bukowiną. Decyzją Synodu Biskupów obradującego w sierpniu 2000 r. w Buczaczu, utworzono dwie nowe eparchie: Stryjską i Sokalską oraz zreorganizowano Tarnopolską i Zborowską, powołując eparchie Tarnopolsko – Zborowską i Buczacko – Czortkowską.
Od listopada 2000 r. jurysdykcji Arcybiskupa Większego oraz Synodu Biskupów UKGK podlega cała Ukraina.
W lutym 2002 r. utworzono Egzarchat Doniecko – Charkowski.
28 lipca 2003 r. utworzono Egzarchat Odesko – Krymski.
21 sierpnia 2005 r. ogłoszono decyzję o przeniesieniu siedziby Zwierzchnika UKGK ze Lwowa do Kijowa.
15 stycznia 2008 r. utworzono Egzarchat Łucki.
29 listopada 2011 r. we Lwowie, 13 grudnia 2011 r. w Iwano-Frankowsku, 22 grudnia 2011 r. w Tarnopolu odbyły się Archierejskie Liturgie, pod czas których odczytano dekrety o utworzeniu Lwowskiej, Iwano-Frankowskiej i Tarnopolsko-Zborowskiej metropolii UKGK
18 stycznia 2013 r. Papież Benedykt XVI podnosi Egzarchat Apostolski UKGK w Wielkiej Brytanii do godności Eparchii pt. Londyńska Eparchia Najświętszej Rodziny dla ukraińców bizantyjskiego obrządku.
19 stycznia 2013 r. Papież Benedykt XVI podnosi Egzarchat Apostolski UKGK we Francji do godności Eparchii pt. Eparchia Świętego Włodzimierza Wielkiego w Paryżu.
ARCYBISKUPSTWO WIĘKSZE NA UKRAINIE PODZIELONO NA TAKIE TERYTORIALNE JEDNOSTKI KOŚCIELNE:
- Archieparchia Kijowska na czele z Arcybiskupiem Większym Kijowsko-Halickim Światosławem Szewczukiem;
- Achieparchia Lwowska – Arcybiskup i Metropolita Ihor Wozniak;
- Achieparchia Iwano-Frankowska – Arcybiskup i Metropolita Włodzimierz Wijtyszyn;
- Achieparchia Tarnopolsko-Zborowska – Arcybiskup i Metropolita Wasyl Semeniuk;
- Eparchia Kołomyjsko – Czerniowiecka – ordynariusz: Biskup Wasyl Iwasiuk;
- Eparchia Samborsko – Drohobycka – ordynariusz: Biskup Jarosław Pryriz;
- Eparchia Buczacka – ordynariusz: Biskup Dmytro Hryhorak;
- Eparchia Stryjska – ordynariusz: Biskup Taras Seńkiw;
- Eparchia Sokalsko-Żółkiewska – ordynariusz: Biskup Mychajło Kołtun;
- Egzarchat Doniecki na czele którego stoi Biskup Stepan Meniok;
- Egzarchat Charkowski na czele którego stoi Biskup Wasyl Tuczapeć;
- Egzarchat Odeski na czele którego stoi Biskup Mychaiło Bubnij;
- Egzarchat Krymski na czele którego stoi Biskup Mychaiło Bubnij;
- Egzarchat Łucki na czele którego stoi Biskup Josafat Howera;
Autonomiczny status posiada Eparchia Mukaczewska, która formalnie jest osobnym Kościołem sui iuris i nie jest podporządkowana Głowie UKGK. Eparchia Mukaczewska ma swoją stolicę biskupią w Użhorodzie i jest kierowana przez Biskupa Milana Szaszika.
W SKŁAD ARCYBISKUPSTWA WIĘKSZEGO WCHODZĄ NASTĘPUJĄCE EPARCHIE POZA GRANICAMI UKRAINY:
- W POLSCE: Metropolia Przemysko – Warszawska, jaka liczy 140 parafii i 72 kapłanów. Liczba wiernych wynosi około 100 tysięcy. W jej skład wchodzą: Archieparchia Przemysko -Warszawska (82 parafie) oraz Eparchia Wrocławsko – Gdańska (58 parafii);
- W EUROPIE ZACHODNIEJ: dwie eparchii – we Francji i Wielkiej Brytanii, i jeden egzarchat dla ukraińskich grekokatolików, tj. Apostolski Egzarchat Niemiec i Skandynawii;
- W AMERYCE PÓŁNOCNEJ: dwie metropolie greckokatolickie, tj.:
- w USA – Metropolia Filadelfijska, w skład której wchodzi: Archieparchia Filadelfia, Eparchia Parma, Eparchia Chicago, Eparchia Stamford;
- w Kanadzie – Metropolia Winnpedzka, w skład której wchodzi: Archieparchia Winnipeg, Eparchia Edmonton, Eparchia Toronto, Eparchia Saskatoon, Eparchia New Westminster.
- Struktury Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego istnieją również w Ameryce Południowej: w Brazylii – Eparchia Curityba, w Argentynie i Paragwaju – Eparchia Buenos Aires oraz w Australii, Nowej Zelandii i Oceanii – Eparchia Melbourne.
- Oprócz tego wspólnoty ukraińskich grekokatolików istnieją również na Litwie (Wilno), na Łotwie (Ryga, Dyneburg, Rzeżyca), w Estonii (Tallin), w Mołdawii (Kiszyniów) w Austrii (Wiedeń), w Hiszpanii i Portugalii, we Włoszech (duszpasterstwo w kilkunastu miejscowościach), w Grecji (Ateny), Szwajcarii, Belgii, Kazachstanie oraz w Rosji.